maandag 21 december 2009

Bevrijd van de mobiele economie

Kopenhagen is niet echt een succes geworden. Maar hoe gaan we zelf om met het klimaat?

Ik vind het voor mezelf altijd bevreemdend om in de auto te stappen om een preekbeurt te verzorgen over gerechtigheid. Door de week reis ik waar dat kan per trein of probeer te poolen. Ook dat lukt niet altijd. Ik besef, dat doordat ik van huis werk ik in een bevoorrechte positie ben - ik heb geen woon-werk kilometers. Hoe ben je als vertegenwoordiger, als manager over diverse locaties, als forens met een niet of nauwelijks door OV te bereiken werkplek volgeling van Jezus op klimaatgebied? En, hoe zorg je ervoor als klimaatbewust mens, dat je niet door dat bewustzijn juist een grotere mondiale voetstap zet door actief te zijn in Kopenhagen, etc.


Zou het kunnen dat onze economie een structuur kent die inherent grote mobiliteit van mensen vraagt? Moet het evangelie dan niet (optie 1) meer zijn dan "een beperking van de schade" en daarbij een nieuwe levensstijl bieden? Of moet het evangelie (optie 2) een belofte inhouden, waarbij we voor nu proberen maat te houden?

Van nature ben ik geneigd voor optie 1. Opmerkelijk genoeg kiest de bevrijdingstheoloog Segundo in zijn uitleg van Paulus omtrent slavernij voor optie 2 (als ik hem tenminste goed begrijp):

Paul calculates the energy costs entailed in various social situations. With respect to the institution of slavery – a form of being dominated by Sin – Paul realizes that he, and the Christian slaves, are faced with a limited option, a problem of efficacy, an energy calculus; if the preoccupation of the slave is to win civil liberation, and the slave invests all his or her energy in doing that, Paul thinks that the cost is too high. So Paul makes a choice, a choice which, of course, has its limitations; that is, Paul opts to humanize the slave from within. In the circumstances that he faces, he postpones commitment to the concrete socio-political cause of liberating slaves. But this does not paralyze him, for faith sees what we ourselves cannot see... (David Bosch, Transforming Mission, pag. 445v)

Vervang in bovenstaand citaat slavernij door klimaat en wat komt er dan uit? Ik denk, dat er iets scherpers uitkomt, dan “maat houden,” maar ik vermoed geen CO2 neutrale levensstijl. Ik vind deze lezing van Segundo ook voor onze situatie te overwegen. Allereerst omdat Segundo dit schrijft na zo'n 20 jaar bevrijdingstheologie - hier zit dus wijsheid in opgesloten. Vervolgens ook, omdat als onze economie inherent mobiliteit vraagt, we niet alleen de verantwoordelijkheid bij het individu kunnen leggen. We zitten namelijk "opgesloten" in een systeem. Goede theologie legt allereerst daar de vinger op, wijst op de bevrijding en geeft aanwijzingen hoe we op weg naar het Koninkrijk kunnen leven. Dit is geen escapisme, maar evangelisch realisme.

Eenzelfde houding lees ik bij Miroslav Volf in Exclusion and Embrace, pag. 28, waar hij schrijft over de verschillen tussen de “culture of endurance”, “culture of hope” en “wisdom of the cross”. De eerste is volgens hem premodern, de tweede modern, de laatste legt de hoop bij het kruis en de opstanding van Jezus.

3 opmerkingen:

daniel zei

Met andere woorden (als ik het goed begrijp): stille, kleine revolutie van binnenuit, totdat de samenleving in zoverre 'klaar is' dat er draagvlak is voor echte maatregelen? Zoals met de slavernij is gebeurd?

En de eerste variant is die van Ghandi en MLK?

eenKleineprofeet zei

Ik vind het allemaal best complex.

MLK, Ghandi en Tutu spraken tot onderdrukten en boden hen vaak symbolische geweldloze daden aan. MLK en Tutu gaven profetisch aan waar de structuur kwaad was en wat het perspectief van het evangelie was.

Wanneer consumentisme een structureel kwaad is, zijn wij echter maar al te vaak gewillige onderdrukten. En dus zijn wij lastig aan te spreken. Dat is het eerste. De tweede (en derde) complicerende factor is, dat door ons gedrag (2) anderen (3) indirect de dupe zijn.

Wat Segundo bedoelt, is volgens mij samengevat in wat Paulus schrijft aan Filemon. Hij gaat niet de strijd aan met het instituut slavernij, hij vraagt van Filemon ook niet om met dat instituut te breken, maar herdefinieert de relatie tussen Filemon en Onesimus in Christus. Uiteindelijk leidt die herdefinitie tot de afschaffing van de slavernij, maar dat gebeurt in een cultuur die anders is dan de Grieks-Romeinse. En dat valt - en ook dat is het punt van Segundo - buiten het perspectief van Paulus. Binnen het perspectief van Paulus valt dat een slaaf in Christus een vrij man is, maar niet een maatschappij waarin dat concreet vorm krijgt.

Ik denk, dat een klimaatverantwoordelijke maatschappij buiten ons perspectief valt. We kunnen er hoogstens profetisch over spreken. Daarnaast kunnen we binnen de maatschappij zoals we die hebben mensen helpen om te leven als volgeling van Jezus zonder dat we van ze vragen om uit hun maatschappij en cultuur te stappen (en daar ben jij op jouw blog nu concreet mee bezig).

Wellicht vind je me te pessimistisch wat betreft de maatschappij. Zelfs dan, denk ik dat het goed is om de scheiding aan te brengen.

daniel zei

Dank voor je nadere uitleg! Ik ga het ff laten bezinken...

Wel nog dit: het kwaad van de slavernij is met de bijbel in de hand verdedigd, maar ook bestreden. Daar is theologisch heel goed over nagedacht. Misschien hebben we zo'n theologische doordenking ook nodig voor wat betreft de huidige misstanden, want ik denk dat we als kerk/christenen nog te weinig doordrongen zijn van de ernst van de situatie.