Marx wil geen Happy Ending

De man met de indrukwekkende (of zo je wilt lachwekkende) baard is Karl Marx, grondlegger van het communisme. Maar voordat hij aan het woord komt, eerst een opmerking van een van de beroemdste predikanten uit de twintigste eeuw.

Martyn Lloyd-Jones zei: Als je er nog nooit van beschuldigd bent dat je te veel genade predikt, heb je nog nooit de genade gepredikt. Deze boodschap levert altijd verzet op van mensen die genade moeilijk kunnen accepteren.

Net zo voor de Happy Ending. Christelijk geloof dat niet voor de voeten krijgt gegooid dat het teveel vertrouwt op een Happy Ending en te optimistisch is, is geen christelijk vertrouwen. Kiezen voor de Happy Ending moet wel leiden tot de vraag: “Is dat geen wishful thinking?” Het moet wel leiden tot Marx’ hypothese van het christelijk geloof als opium van het volk. Want christelijk geloof zonder de Happy Ending van de Opstanding is geen christelijk geloof. Tenminste, dat vond Paulus, een van de eerste en grootste denkers in het spoor van Jezus. Opstanding is de Happy Ending, want vreugde is een van de kenmerken van volgelingen van Jezus. Tenminste, dat van Petrus, een andere denker en volgeling van Jezus.

Ik wil een Happy Ending

Dus ik wil een Happy Ending (zie mijn vorige blogs). Ik nam het besluit op een rouwbijeenkomst. De man die de bijeenkomst leidde zei: “We luisteren nu eerst naar Marco Borsato, Afscheid nemen bestaat niet en daarna gaan we afscheid nemen.” Hij zei het in een adem. Wat is het nu? Wel of geen afscheid nemen? Toen nam ik het besluit. Als ik geloof in de Opstanding, moet ik ook vanuit die Happy Ending leven.

Ik wil een Happy Ending. En daarmee bedoel ik een wilsbesluit. Volgens mij ga ik er voor kiezen om vanuit het perspectief van de Happy Ending mijn leven te doordenken. En ook de vragen die ik tegenkom op mijn pad. Ik wil het leven serieus nemen vanuit het perspectief van dit einde. Dat is misschien wel Theologie der Hoffnung. Maar dat is volgens mij wel de enige goede theologie. Ik wil niet meer meehuilen met de cynische wolven in het bos. Ik wil huilen en goed naar de maan kijken. Want wie heeft de maan gemaakt? En de zon? Of geven we op die vraag het gewenste antwoord en gaan we dan meteen over op het “ja maar”?

NB: de man op de foto is Moltmann, auteur van o.a. Theologie der Hoffnung, Der Gekreuzigte Gott en een van de meest invloedrijke theologen van de 20e eeuw.

Keller en Tolkien willen een Happy Ending

Ik zal het maar eerlijk zeggen: ik wil een Happy Ending. En ik beken ook, dat ik door Tim Keller op dat spoor gezet ben.

Sinds kort ben ik de trotse eigenaar van de tekst van een preekcursus van Tim Keller. Hier volgen twee citaten, eerst van Keller en daarna van Tolkien (geciteerd door Keller):

(Keller:) We live in the first era of history that considers ‘happy endings’ to be works of inferior art. Fairy tales are considered for children only. Why? The modern world is sure that ultimate reality is not expressed through a happy ending. Life is not like that! Life is full of brokenness and paradox and irony and frustration. (Steven Spielberg was refused Oscars until he stopped making movies with happy endings!) But this view—that 'happy ending' fairy tales are only for children who don't know better--was never the case until recently. When we read ancient fantasies, romances, and fairy-stories, we see that they are far too frightening for children.

(Keller:) Tolkien recognized that Fairy-stories originally were written and read because they had a very unique and peculiar effect on the reader. He refuses to call them 'escapist'. Later in the essay, he shows his hand.

(Tokien:) This 'joy' merits more consideration. The peculiar quality of the 'joy' in a successful Fantasy can be explained as a sudden glimpse of an underlying reality. The Gospels contain a story of a larger kind which embraces all the essence of fairy-stories. They contain the greatest and most complete conceivable eucatastrophe. But this story has entered history and the primary world. The Birth of Christ is the eucatastrophe of Man's history. The Resurrection is the eucatastrophe of the story of the Incarnation. This story ends in joy. There is no tale ever told that men would rather find was true, and none which so many skeptical men have accepted as true on its own merits. For the Art of it has the supremely convincing tone of Primary Art, that is, of Creation. To reject it leads either to sadness or to wrath. This story is supreme: and it is true. Art has been verified. God is Lord of angels, and of men --and of elves. Legend and History have met and fused.

(Tolkien:) But in God's kingdom the presence of the greatest does not depress the small. Redeemed Man is still man Story, fantasy, still go on, and should go on. The Evangelium has not abrogated legends--it has hallowed them. It has long been my feeling (a joyous feeling) that God redeemed the corrupt making-creatures, men, in a way fitting to this aspect, as to others, of their strange nature.

Zo, dat is nog eens een oproep naar heilige feelgoodmovies. En een oproep om vanuit de Happy Ending te leven.

Happy Ending

Goede films eindigen slecht. Toch? En als ze niet slecht eindigen zoals Slumdog Millionaire, is dat punt van kritiek. Het is een symptoom van een cynische samenleving. Natuurlijk wordt de good guy minstens zo gedreven door bad habits als de bad guy. Is er wel een good guy? Natuurlijk loopt het slecht af. Of het eindigt op z'n minst open of met een prangende vraag. Vandaag had ik er geen zin meer in. Kom op - als ik een volgeling van Jezus ben, dan geloof ik toch in een goede afloop! Ik heb geen zin meer in de kwalitatief goede maar slechte afloop. Ik ga voor de goede afloop.

Voor wie dat ook wil, hier een clipje uit 1984 van Joe Jackson - Happy Ending.

Joe Jackson schrijft: It is a song about doubt, hope and romantic longing. It is a boy-meets-girl 60's pop song seen from an 80's perspective. The feeling of innocence lost. Dat bedoel ik. Als eerste hoor ik de verschuiving van een optimistische goede afloop in de jaren 60 naar de onzekerheid en angst van de 80-iger jaren. Nu in 2009 is de angst werkelijkheid geworden. Er is geen onschuld. Er is alleen nog maar de realiteit van de slechte afloop. Maar is dat echt de enige optie?

Volgens Joe gaat het om the feeling of innocence lost - de onschuld voorbij. Terecht. Maar, wanneer je de onschuld voorbij bent kun je kiezen voor het fatalisme van de slechte afloop en het bijbehorende cynisme of... voor de hoop. En voor dat laatste wil ik gaan. Want dat is volgens mij de kern van de boodschap van Jezus: de onschuld voorbij op weg naar de goede afloop.

Jezus als Concurrent

Op een evangelisatiecursus vertelden deelnemers wie Jezus voor hen was. Vriend, betrouwbaar, heilig, gerechtigheid, hij kent je, vreugdebrenger. Mooie antwoorden, mooie diversiteit. De eerste ontdekking: Jezus is zo groot, er valt meer over hem te zeggen, dan wat jij in hem hebt ontdekt.

Een tweede ontdekking zette me meer aan het denken. De woorden die we kozen hadden vrijwel allemaal te maken met behoeften die Jezus vervulde. Ons verlangen naar zin, verbondenheid, vreugde, noem maar op. Evangelisatie werd bijna: “Iedereen heeft wel een gat in zijn hart, je moet het alleen ontdekken.” Maar, als wij alleen een Jezus presenteren die behoeften bevredigt, heb ik wel vragen. Als eerste is het mijn ervaring dat de pijn (behoefte) in de kerk nog niet zoveel kleiner is dan er buiten. Wat betekent dat dan? Bovendien zijn er mensen die het goed gaat zonder Jezus. Dat zoeken naar een een gat, pijn of moeite komt dan nogal geforceerd over. Als tweede vraag ik me af, of dit niet een Jezus is die teveel aansluit bij onze consumptiecultuur: Jezus geeft ons gratis wat wij nodig (denken te) hebben. Als derde vraag: is er niet meer te zeggen over Jezus?

Kort vooruitlopend op de tweede vraag: ja, we lopen het risico om Jezus teveel te laten aansluiten bij onze consumptiecultuur, maar tegelijkertijd is Jezus ook echt Gever van goede dingen. Misschien moeten we nog wat nauwkeuriger kijken naar Jezus als Gever.

Kort vooruitlopend op de derde vraag: ja, er is meer te zeggen. Jezus is niet alleen altijd voor ons. Hij kan ook tegen ons zijn. Hij kan zelfs een Concurrent zijn.

Voor mensen die gewend zijn aan woorden uit de bijbel: Jezus als Gever is mijn hedendaagse verwoording van Jezus als Redder. Jezus als Concurrent geef ik nog voor beter, maar ik bedoel er een aspect van Jezus als Heer mee.
Ik hoop er later meer over te schrijven.